KREATYWNE KOBIETY | Jutrzenka – Trzebiatowska | Zastrow | Collegium Musicum Bonn
Bilety: 50 zł
Regulamin sprzedaży biletów online
Wykonawcy:
- Izabela Jutrzenka-Trzebiatowska – fortepian
- Rebekka Zastrow – dyrygentka
- Orkiestra Symfoniczna Collegium Musicum Bonn
Program:
- Augusta Holmès – Allegro ferroce
- Louise Farrenc – Uwertura nr 2 Es-dur op. 24
- Clara Schumann – Koncert fortepianowy a-moll op. 7
- Amy Beach – Symfonia e-moll op. 32
W programie koncertu „Kreatywne kobiety” znalazły się dzieła wybitnych kompozytorek doby romantyzmu – Louise Farrenc, Clary Schumann, Amy Beach oraz Augusty Holmès. Co istotne wykonanie poprowadzi dyrygentka młodego pokolenia Rebekka Zastrov, a przy fortepianie zasiądzie pianistka Izabela Jutrzenka-Trzebiatowska.
Dziś nazwisko Clary Wieck-Schumann wymienia się najczęściej jako żony i muzy Roberta Schumanna. Jest to o tyle krzywdzące, że w czasie gdy tych dwoje nawiązało znajomość Robert był jeszcze zupełnie nieznanym kompozytorem, podczas gdy Clara rozpoczęła intensywną działalność koncertową jako „cudowne dziecko”, w wieku jedenastu lat odnosząc sukcesy w Paryżu i w Wiedniu. Dzięki zaangażowaniu i szerokim kontaktom ojca, również muzyka Friedricha Wiecka, już jako nastolatka miała w pełni ugruntowaną pozycję koncertującej w całej Europie pianistki. Dzięki temu znacząco przyczyniła się do promocji twórczości zarówno przyszłego małżonka – Roberta jak i Fryderyka Chopina a później Johannesa Brahmsa. Pracę nad Koncertem fortepianowym a-moll rozpoczęła w wieku zaledwie czternastu lat. Miał on być prezentem dla Roberta. Prawykonanie, co znaczące, poprowadził sam Feliks Mendelssohn dyrygując orkiestrą Gewandhaus w Lipsku. Koncert jest utworem trzyczęściowym, aczkolwiek kompozytorka starannie rozplanowała przejścia między poszczególnymi częściami, wymagając od wykonawców zagrania wszystkich części attaca, bez przerw na oklaski. Utwór ten wpisuje się w nurt koncertów fortepianowych w stylu brillante, pełnych wirtuozowskich przebiegów, a w szybkich częściach korzystających z rytmiki tanecznej. Ostatnia część koncertu przybrała formę poloneza, zmierzającego do pełnej blasku wirtuozowskiej kody.
Louise Farrenc (1804-1875) studiowała fortepian u Ignaza Moschelesa i Johanna Nepomuka Hummla, a kompozycję w klasie Antona Reichy w Konserwatorium Paryskim. Wspólnie z małżonkiem, Artistide Farrencem, koncertowała w całej Francji. Otworzyła również oficynę wydawniczą Éditions Farrenc. Przez ponad trzydzieści lat prowadziła klasę fortepianu w konserwatorium w Paryżu. Jej Uwertura nr 2 Es-dur op. 24 jest dziełem samodzielnym (w odróżnieniu od uwertur operowych) i charakteryzuje się dużym ładunkiem dramatycznym. Farrenc była wysoko ceniona za umiejętności orkiestracji m.in. przez Hectora Berlioza.
Podczas koncertu zabrzmi również utwór urodzonej czterdzieści lat później w Paryżu Augusty Holmes (1847-1903). Pomimo dużych zdolności pianistycznych, jej rodzina nie zgodziła się na podjęcie przez nią studiów w Konserwatorium Paryskim. Dlatego też pobierała lekcje domowe u Mademoiselle Peyronnet oraz poznawała zasady muzyki u organisty katedry wersalskiej Henri’ego Lamberta, jej mistrzem stał się jednak César Franck. Ponieważ Holmes chciała aby jej twórczość kompozytorska była traktowana poważnie, publikowała pod pseudoniemem Hermann Zenta. Stała się znana dzięki kompozycjom o politycznym wydźwięku, takim jak poematy symfoniczne Pologne oraz Irlande, a także dzięki napisanej z okazji Wystawy Światowej 1889 roku Ode triomphale na tysiąc dwustu wykonawców. Allegro feroce charakteryzuje charakter narracyjny, barwna instrumentacja i szerokoodechowe, zapadające w pamięć linie melodyczne.
Amerykańska pianistka i kompozytorka Amy Beach (1867-1944) jako cudowne dziecko podejmowała pierwsze próby kompozytorskie w wieku zaledwie czterech lat. Ta obdarzona słuchem absolutnym synestetyczka bardzo szybko zaczęła koncertować i odnosić sukcesy. Rodzinie doradzano wysłanie młodej adeptki sztuki pianistycznej do konserwatorium w Europie. Amy nie zdecydowała się jednak na ten krok i podjęła edukację u Ernsta Perabo, oraz Carla Bearmanna, który był uczniem samego Franza Liszta. Naukę teorii i kontrapunktu kontynuowała u Juniusa W. Hilla, jednak w z znacznej mierze, a zwłaszcza w zakresie orkiestracji, można ją uznać za samouka. Z uwagi na status społeczny po wyjściu za mąż za Henry’ego Harrisa Aubrey’a Beacha ograniczyła działalność koncertową, skupiając się wyłącznie na komponowaniu. Jej Symfonia e-moll op. 32 miała swoją premierę w 1896 roku i jest pierwszą symfonią skomponowaną i wydaną przez Amerykankę. Chociaż w symfonii można usłyszeć wyraźne wpływy Antonína Dvořáka, to Beach na tym etapie życia sceptycznie odnosiła się do wprowadzania do muzyki symfonicznej elementów muzyki rdzennych mieszkańców Ameryki a także afro-amerykańskich. Źródłem inspiracji dla symfonii, wymienianej najczęściej jako Gaelic Symphony, była muzyka celtycka, która wprowadzona została w drugiej części (Alla siciliana – allegro vivace) nadając jej specyficzną nutę nostalgii.
Każda z prezentowanych kompozytorek zmagała się z oczekiwaniami społecznymi, które często ograniczały dostęp do edukacji i możliwości rozwoju zawodowego. W czasie małżeństwa z Robertem Schumannem Clara urodziła dziewięcioro dzieci, co wymusiło długi przestój w jej trasach koncertowych. Amy Beach z uwagi na presję męża musiała ograniczyć działalność do dwóch koncertów publicznych w roku. Rodzina Augusty Holmès nie wyraziła zgody na podjęcie przez nią studiów. Ale to przecież nie wszystko. Dochodziły do tego problemy z wykonywaniem na bieżąco powstających dzieł – tylko jedna z czterech oper Holmès została wystawiona. Dziś wiele z kompozytorek pozostaje w zapomnieniu, a utwory tych, które można zaliczyć do znaczących osobowości doby romantyzmu, i tak nie znajdują miejsca w stałym repertuarze filharmonicznym. Być może przyszedł czas, by o obecność twórczości kobiet-kompozytorek na estradach koncertowych zadbać.
30 września | poniedziałek | g. 19.00
KREATYWNE KOBIETY | Jutrzenka – Trzebiatowska | Zastrow | Orkiestra Symfoniczna Collegium Musicum Bonn
