Filharmonia Śląska rozpoczęła działalność artystyczną w 1945 roku. Górny Śląsk, awangarda postępu technicznego Europy, nie mógł się dotychczas pochwalić instytucją muzyczną tej rangi. W zaadaptowanych murach dawnej sali koncertowej, 26 maja 1945 roku pod batutą Jana Niwińskiego i Faustyna Kulczyckiego, odbył się pierwszy koncert orkiestry symfonicznej, utworzonej spośród grona kilkudziesięciu muzyków polskich, ocalałych z wojennej zawieruchy. Dla różnorodnej kulturowo społeczności śląskiej, częstokroć przesiedlanej, rzucanej na pastwę niszczycielskich konfliktów, stworzono miejsce, w którym po dzień dzisiejszy można doświadczać wspaniałych wrażeń artystycznych, wyrażonych uniwersalnym językiem muzyki.
W pierwszych latach dyrekcję artystyczną w Filharmonii sprawowali Anatol Zarubin i Witold Krzemieniecki, a w latach 1949-54 Stanisław Skrowaczewski. Jednak prawdziwy rozmach i pomyślność w rozwoju instytucji oraz jej obecna ranga to zasługa ucznia Grzegorza Fitelberga, Karola Stryji, który przez długie lata sprawował funkcję dyrektora Filharmonii Śląskiej i jej kierownika artystycznego.
Karol Stryja urodził się i wychował w wielodzietnej rodzinie rzemieślniczej na Śląsku Cieszyńskim, która zaszczepiła w nim miłość do muzyki, protestancki etos pracy, patriotyzm, szacunek do ludzi oraz świadomość, jak ważne dla tożsamości społecznej jest upowszechnianie kultury. Muzyk, społecznik, nauczyciel, żołnierz, jawił się swemu otoczeniu jako człowiek nieprzeciętnie utalentowany i aktywny.
Wymagając wiele od siebie, bezkompromisową postawę wobec zadań był w stanie zaszczepić zarówno w swoich współpracownikach, jak i następcach. Jego wytrwałość i konsekwencja dały wymierne efekty: zaledwie po kilkunastu latach pod szyldem Filharmonii Śląskiej działała już stuosobowa orkiestra symfoniczna, sześćdziesięcioosobowy chór, a od 1981 roku orkiestra kameralna. Sumiennie zrealizował wizję stworzenia instytucji wszechstronnej, sprawdzającej się w repertuarze wielkich dzieł symfonicznych, kameralistyki, muzyki chóralnej i operowej.
Filharmonia Śląska gościła dziesiątki znakomitych artystów oraz zespołów polskich i zagranicznych. Tradycją stała się prezentacja laureatów kolejnych edycji Międzynarodowych Konkursów: Pianistycznego im. Fryderyka Chopina oraz Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego. Filharmonicy uczestniczyli i uczestniczą regularnie w festiwalach polskich i zagranicznych, odbywają tournée po miastach Polski, Europy i świata.
Szczególną rolę dla promocji kompozytorów wywodzących się z regionu odgrywała obecność orkiestry symfonicznej w kolejnych edycjach Warszawskiej Jesieni, gdzie na forum festiwalowym prezentowano prawykonania dzieł tychże twórców. Te cenne doświadczenia zbudowały trwałe związki Filharmonii z wieloma kompozytorami, m.in. Henrykiem Mikołajem Góreckim, Wojciechem Kilarem czy Bolesławem Szabelskim, których sukcesy i światowa sława przyniosły filharmonikom radość i dumę. 14 listopada 2011 roku instytucja przyjęła imię Henryka Mikołaja Góreckiego.
Filharmonia Śląska jest organizatorem własnych festiwali i konkursów, w tym najbardziej prestiżowego i cenionego w świecie Międzynarodowego Konkursu Dyrygentów im. Grzegorza Fitelberga. Dziesiąty, jubileuszowy Konkurs odbył się w listopadzie 2017 roku.
Od 2008 roku pod przewodnictwem Orchestre de Picardie (Amiens, Francja) Filharmonia Śląska współdziała z kilkoma europejskimi orkiestrami w ramach projektu An Orchestra Network for Europe – ONE step further. W latach 2013-2015, wraz ze Stowarzyszeniem Pro Bono Musicae, realizowała projekt Europa u bram, pierwszy w historii unijnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki polski projekt mistrzowskiej edukacji muzycznej dla uczniów szkół muzycznych II st. województwa śląskiego.
Znakomite relacje i szeroko zakrojona współpraca dyrekcji i muzyków Filharmonii z Akademią Muzyczną w Katowicach to gwarancja wysokich kwalifikacji zawodowych pracowników i młodych adeptów Akademii, dla których estrada Filharmonii Śląskiej jest tradycyjnie miejscem koncertów dyplomowych. Misję dydaktyczną realizuje Filharmonia między innymi poprzez cykle koncertów i audycji edukacyjnych, przeznaczonych dla dzieci i młodzieży w regionie.
Każdy sezon artystyczny to niemal 200 koncertów z udziałem naszych zespołów w kraju i za granicą oraz blisko 1500 audycji muzycznych dla przedszkoli i szkół, zaś wszechstronny repertuar w wykonaniu trzech zespołów Filharmonii Śląskiej, obejmujący muzykę niemal wszystkich epok, zadowoli każdego melomana.
Otwarcie odnowionej siedziby stworzyło możliwości działania z większym niż dotychczas rozmachem. Wyzwanie rozbudowy obiektu i jej wdrożenie do realizacji podjęła Grażyna Szymborska, Dyrektor Naczelna Filharmonii Śląskiej w latach 2001-2014. W latach 2014-2018 Dyrektorem Filharmonii Śląskiej i jej szefem artystycznym był prof. Mirosław Jacek Błaszczyk, związany z Filharmonią długoletnim kierownictwem artystycznym, uczeń prof. Karola Stryji.
Obecnie Dyrektorem Filharmonii Śląskiej jest Adam Wesołowski – absolwent Akademii Muzycznej w Katowicach, pianista, kompozytor i menager kultury z bogatym, popartym sukcesami doświadczeniem w działalności muzycznej.
W 2020 roku Filharmonia Śląska została odznaczona Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
